MEDEDELING ©
Elke gedeeltelijke of volledige reproductie / publicatie / verspreiding van een of verschillende elementen van deze website (teksten, schilderijen, foto’s enz.) is verboden zonder de voorafgaandelijke, schriftelijke toestemming van Esther Vamos, Elie Vamos of hun rechthebbenden.
Van de vierhonderd gerepertorieerde werken zijn er een honderdtal te zien op de website. De zwart-witafbeeldingen zijn reproducties op basis van door de kunstenaar gemaakte foto’s. Deze werken bevinden zich bij diverse verzamelaars en konden niet in hun originele kleuren worden weergegeven.
Afkortingen:
DRC: Democratische Republiek Congo
RZA: Republiek Zuid-Afrika
Online publicatiedatum: september 2018
ERNA VAMOS (1904-1965)
Kunstschilder
Inleiding
« Met zijn oppervlak van amper een paar honderd vierkante centimeter is het gezicht wellicht het deel van de wereld dat het meest betekenis draagt en het best geschikt is om een metamorfose te ondergaan. »
Gottfried Boehm
Dem Portrat auf der Spur (‘Op het spoor van het portret’), 2000
Erna Popper, echtgenote Vamos, werd in Budapest geboren in een welgesteld gezin van Joodse oorsprong. In haar jeugd, die ze doorbracht in Parijs en Budapest, onderging ze de invloed van een aantal artistieke (art-deco) en intellectuele (psychoanalyse, antropologie) stromingen van het interbellum. Niettemin neemt haar artistieke productie, die tussen 1935 en 1965 tot stand kwam, slechts een marginale positie in ten opzichte van de belangrijkste Europese kunststromingen van het midden van de 20ste eeuw.
Erna Vamos’ oeuvre onderscheidt zich van de werken van Europese kunstenaars die inspiratie putten uit Afrikaanse thema’s (personages, landschappen…) – een genre dat eerst als ‘koloniale kunst’ en later als ‘Afrikaniserende kunst’ werd bestempeld. Uit die werken bleek namelijk meestal een etnografische interesse en/of fascinatie voor een wereld die van buitenaf werd waargenomen. (1 & 2)
Erna Vamos daarentegen was gekant tegen die exotische blik: zij had vooral belangstelling voor het menselijke aspect van de personen die ze afbeeldde. Ze koos bijgevolg bewust voor een figuratieve kunst, die hoofdzakelijk aan het portret was gewijd.
Als we de bestelde portretten buiten beschouwing laten, drukken de door Erna Vamos afgebeelde personages meestal een gevoel van vervreemding uit: het zijn ontredderde wezens, die werden losgerukt uit een samenleving met eeuwenoude tradities; ze voelen zich ontworteld in een recent verstedelijkte omgeving (Afrikanen uit Congo en Zuid-Afrika, Arabieren, Oriëntaalse Joden in Israël) en vaak worden ze achtervolgd door een onzegbaar verleden (zie: Portret van een overlevende).
‘[…] Als ik van de natuur wilde afwijken, dan zou ik dat persoonlijk niet doen om haar te verlaten, maar om meer vat te krijgen op haar onzichtbare delen en haar wortels.’ (3)
We kunnen ons ook afvragen welk belang het publiek (in vergelijking met andere beeldende expressievormen) hecht aan het artistieke genre van het portret. Die belangstelling varieerde in de loop van de tijd en neemt in de periode 1940-1970 niet langer een centrale plaats in. Bovendien maken de portretten uit deze periode, in tegenstelling tot de werken van Erna Vamos, meestal deel uit van een mise-en-scène en blijven ze maar zelden beperkt tot een gezicht alleen.(4)
Zonder netwerk, geïsoleerd, ver van Europa was Erna Vamos zich volledig bewust van haar positie in de marge van de grote artistieke stromingen uit de 20ste eeuw. Het is waarschijnlijk te wijten aan de keuzes, die ze deels opzettelijk en deels noodgedwongen heeft gemaakt, dat haar werk zo weinig weerklank heeft gevonden en dat ze als kunstenaar vrijwel onbekend is gebleven.
Welke plaats zal haar werk in de toekomst krijgen en hoe zal men erover oordelen?
(1) Les Africanistes, peintres voyageurs 1860-1960 (Paris). ACR. Edition Courbevoie (Paris), 1990. Stichtend werk van Lynne Thornton
(2) Le Congo et l’Art Belge.1880-1960, sous la direction de Jacqueline Guisset, Tournai, La Renaissance du Livre, 2003
(3) Brief aan haar dochte, (Elisabethville 11 juni 1958)
(4) L’Art du Portrait, Andreas Beyer, Introduction, Editions Citadelles & Mazenod, 2003.
